‘Riaffiorano le nostre vite – Aat Breur-Hibma a Ravensbrück, racconti e disegni’, is de titel van de Italiaanse versie van het boek ‘Een verborgen herinnering – Tekeningen van Aat Breur uit Ravensbrück’ geschreven door Dunya Breur in 1983 en in het Italiaans vertaald door Franco Tirletti. Het boek werd in januari dit jaar in Italië gepubliceerd door Enciclopedia delle Donne in Milaan met steun van ANED, de Italiaanse vereniging van ex-gedeporteerden in de nazikampen.
Het werk is bijzonder relevant omdat het gaat over het enige uitsluitend vrouwelijke naziconcentratiekamp: het beruchte kamp Ravensbrück (1939-1945). De stem van schrijfster Dunya Breur fungeert als leidraad en doet verslag van de getuigenissen die ze verzamelde van enkele vrouwen die het kamp overleefden.
Dit geldt in het bijzonder voor het verhaal van haar moeder Aat, beeldend kunstenares, die ondanks het tekenverbod in de concentratiekampen ter plekke met gevaar voor eigen leven een reeks tekeningen maakte. De tekeningen zijn in het boek gepubliceerd met medewerking van Sander en Gerben Breur, zonen van Dunya, en het Rijksmuseum in Amsterdam, waar ze momenteel worden bewaard.
Het verhaal begint in Amsterdam in het appartement op de vierde verdieping van de Nieuwezijds Kolk 11. Aat Breur woonde daar met twee jonge kinderen, Wim en Dunya, en een joods jongetje dat zij verborgen hield voor de nazi’s. Aat en haar man Krijn waren actieve leden van het Nederlandse verzet.
Op 19 november 1942 vielen na een tip twaalf politieagenten het appartement binnen om haar te arresteren. Diezelfde dag werd haar man Krijn die ondergedoken leefde, in Den Haag opgepakt. Vanaf dat moment zou hun leven onverwacht een dramatische wending nemen.
‘Een verborgen herinnering’ is een koorverhaal over vrouwen dat zowel de tragiek en gruwelen van het concentratiekamp doet herleven als de wreedheid waartoe mensen in staat zijn laat zien. Maar ook de saamhorigheid en wederzijdse steun tussen vrouwen, wier onteerde lichamen door de tekeningen van Aat Breur-Hibma de menselijkheid terugkregen.
Het verhaal van Aat, verweven met dat van haar medegevangenen, gaat over de strijd om het leven, over geweld en hoop, en vervolgens worden al deze zaken een collectieve herinnering, een herinnering die moet worden doorgegeven aan toekomstige generaties. Dunya stelt in het boek: “[…] eigenlijk heb ik dit boek gemaakt omdat ik eenvoudig moest, […] Een herinnering aan mensen aan wie wij geen herinnering hebben”. En de slotzin van het boek is van Aat: “Ik denk wel dat het zin heeft er de jeugd over te vertellen. Ik heb hoop en vertrouwen in deze nieuwe generatie, de generatie van mijn kleinkinderen.”
De stad Amsterdam heeft symbolische waarde voor het boek, evenals de maand april. In april dit jaar is het namelijk veertig jaar geleden (1983) dat de eerste Nederlandse editie verscheen en tachtig jaar geleden (1943) dat Aat Breur-Hibma werd gedeporteerd. April staat ook in het teken van de bevrijding van het kamp Ravensbrück, die plaatsvond op 29 en 30 april 1945 met de komst van het Rode Leger. Ten slotte werd op 29 april 1982 in het Rijksmuseum te Amsterdam de eerste tentoonstelling van de tekeningen van Aat Breur-Hibma georganiseerd.
Aan de boekpresentatie op 21 april om 18.30 uur bij het Italiaans Cultureel Instituut te Amsterdam – in het Italiaans met simultaanvertaling naar het Nederlands – zal een bijdrage worden geleverd door:
– Sander en Gerben Breur, kinderen van Dunya en kleinkinderen van Aat, met een videogroet in het Engels.
– Ambra Laurenzi, voorzitter van het Internationaal Ravensbrück Comité (IRK) zal spreken over vrouwenkamp Ravensbrück en de geschiedenis ervan, maar ook over het belang van het doorgeven van herinneringen aan toekomstige generaties.
– Margherita Marcheselli, medeoprichtster en redactrice bij Enciclopedia delle Donne in Milaan, zal vertellen hoe het boekproject tot stand is gekomen en zal iets zeggen over het interessante platform waarvan zij redactrice is, waarbij ze de relevantie ervan aangeeft voor de verspreiding van de vrouwencultuur.
– schrijver en vertaler Franco Tirletti zal vertellen over de hoogtepunten uit het leven van Aat en Dunya Breur, wier biografieën hij schreef voor Enciclopedia delle Donne, en over zijn ervaringen bij het vertalen van deze historisch belangrijke tekst die dankzij hem nu ook in het Italiaans te lezen is.
Gratis toegang, gelieve hier te reserveren.